چه رازی در «بازی تاج و تخت» پنهان است؟

کم پیش می آید که مطلبی غیر از نوشته های خودمان را در سایت قرار دهیم اما «صفی یزدانیان» مطلب زیبایی را در مورد قسمت آخر فصل هفتم سریال «بازی تاج و تخت» در نشریه اینترنتی «چهار» منتشر کرده است که تصمیم به بازنشر آن برای شما دوستان علاقه مند گرفتیم. در ادامه این مطلب جالب را مطالعه کنید.

اسیری را به نگهبانی، سلحشوری را به لات تنومندی، شاهزاده‌ای را به بانویی و هر کسی را که به هر کسی بسپرند تا به مکانی دیگر ببردش در این گیم آو ترونز (اسمش همین است دیگر، به هم نمی‌گوییم «بازی سریران» را دیده‌ای یا نه) در پایان، یا از نیمه‌ی راه آغاز می‌کنند به درک دیگری. درک کلمه‌اش نیست، دل‌بستن به دیگری، همان دیگری که با اجبار و با اکراه همراه ناگزیر این سفرهاست.

این جدا کردن جفت‌های همسفری که به اردوگاه‌های پراکنده‌ی داستان متعلق‌اند، در فصل‌های اول برایم تمهیدی کارا و جذاب‌کننده‌ی داستان و اپیزودهایش بود. اما در نشست سریران اپیزود آخر فصل هفتم ناگهان متوجه شدم که امکان به هم برآمدن این جمع ناجور که هر یک از اردوگاه فصل‌هایی (فصل به هر دو مفهوم) مجزا آمده‌اند را همان همسفر شدن‌های ناگزیر در گذر سالیان پیشین به دست داده است. به تعداد نگاه هایی که میان همسفران پیشین، در همین مجلس، چشم به چشم می‌شود نظری بیندازید. از آن‌هایی هم که نیستند، مثل آریا، سراغ گرفته می‌شود، و ابراز نگرانی، و ابراز دلتنگی. با هر که سفر کنی اندکی خویشاوندش می شوی، حتی اگر اسیرش باشی یا قرار است که به اشاره‌ای جلادت باشد. بهترین نمونه از سفرهای دوتایی، طبعا، ییگریت «آزاد» است که جان اسنو به بندش می‌کشد و خود به بندش می‌رود و بعد هر دو گرفتار هم می‌شوند. حالا که وقت مذاکره با «سرآمدِ زنان جنایتکار» رسیده، ناگهان به یاد می‌آوریم که او از معدود کسان این جمع است که در سفری دوتایی دیده نشده. تم اصلی قطعه‌ی موسیقی که با ورود سرسی لنیستر و همراهانش شنیده می‌شود همان است که روی صحنه‌های انهدام معبد/دادگاهِ «ایمانِ هفت» آمده بود. پس سرسی همچنان دسیسه خواهد کرد، حتی پیش از آن که پیش برادرش اعتراف کند که قول دروغ داده، دسیسه خواهد چید.

پشت نمایش همه‌ی این جهان‌های غریب، پشت فانتزی‌هایی مثل خود وستروس و اژدها و آدم‌های نامیرا و مردگانی که سراسر فیلم، از همان نخستین صحنه، شرح تهدیدشان برای تمام نیکان و بدان داستان و هر چیز زنده، یا تلاش برای انکار وجودشان است، و خلاصه پشت این جهان ناواقع یک چیز واقعی وجود دارد و مدام اطراف فیلم پرسه می‌زند، گاهی آشکارا به درون می‌آید و گاهی یک‌سر فراموش می‌شود و باز یک‌باره تبدیل می‌شود به چیره‌ترین جزء در این سرزمین عجایب. و آن چیز واقعی به گمانم روابط و احساس‌هایی مطلقا انسانی است. مرور که می‌کنم، بی آن که همه‌ی حوادث و حتی همه‌ی نام‌ها را به خاطر بیاورم، می‌بینم که در آغازِ فیلم (یا مجموعه یا سریال یا هر اسمی که دارد) با جهانی مطلقا ناامن روبه‌رو بودیم که هر لحظه هر چیز زنده می‌شد که به تنی بی‌جان، یا جنازه‌ای بی‌سر تبدیل شود. هیچ معلوم نبود که بوسندگان در ذهن‌شان طناب دار چه کسی را می‌بافند، یا در هر لحظه‌ی آرامش، کدام رگ به دسیسه‌ی کدام تیر غیب بریده خواهد شد. این‌جا منظورم تمهیدات قصه‌نویسی یا اجرای فضاهای تعلیق نیست. در واقع وقتی در همان اوایل لرد بیلیش خنجر به گلوی ند استارک می‌گذارد و می‌گوید: «اخطار کرده بودم که به من اعتماد نکنید» قراردادی از سوی سازندگان خطاب به تماشاگران را نیز به صدای بلند، و در نمای نزدیک، اعلام می‌کند: «به ما اعتماد نکنید.» این هم نیست که خواسته باشند مهارت‌های خود را در ساختن لحظاتی غافلگیرکننده و زیر و رو کننده‌ی هر گونه قرارداد یا کدگذاری‌های معمول و نامعمول میان سینما و تماشاگرش را پررنگ کنند. این بی‌اعتمادی اگر ساخته و برجسته نمی‌شد، یعنی اگر شیوه‌ی اجرا با مضمون قصه را چنین در هم نمی‌بافتند و یکی نمی‌کردند، و اگر روی این بافته‌ی گسترده اشکال متفاوتی از عمق احساس انسان نسبت به خودش، به انسان دیگر، و به مرگ را طراحی نمی‌کردند، این هم یکی دیگر از فیلم‌های خیالی و پر از دستاوردهای فنی بود، که دست‌کم برای من یکی هرگز جذابیتی نداشته و رغبتی برای تماشای‌شان نداشته‌ام. اما این نکته‌ای قابل تامل است که همچنان که داستان رو به پایان می‌رود، آن قرارداد نخستین هم کم‌رنگ می‌شود. انگار اپیزود به اپیزود و صحنه به صحنه همه در یک «اردوگاه» قرار می‌گیریم. اگر شگردهای تاکید بر پیش‌بینی‌ناپذیری بود که به جذابیت گیم آو ترونز می‌افزود، حالا همه، یا بیش و کم همه، کنار هم‌اند: سازندگان و شخصیت‌های داستان و تماشاگران فیلم. نمی‌دانم، شاید این خصلت آپوکالیپتیک جهان واقع است، که چنین برداشتی را امکان می‌دهد.

اما لحظه‌ای از آخرین اپیزود فصل هفت بود، که مرا به نوشتن این چند سطر برانگیخت. لحظه‌ای که به گمان من بسیاری از نکته‌هایی که از این مجموعه گفتن درونش هست. جیمی لنیستر، از اولین «بد»های داستان (پیش از آن که روند فصل‌ها به یادمان آورد که این‌جا دسته‌بندی‌های قهرمان‌ها و ضدقهرمان‌ها، و نیکان و بدان، پیوسته در حال جابه‌جایی و حتی خالی شدن از معناست) سرانجام خواهرش را ترک می‌کند. اگر چه در آخرین لحظه باز همان تم «دسیسه‌های سرسی لنیستر» کمی هشدار داده بود که شاید هم از آن مشاجره جان به در نبرد. اما می‌برد، و می‌بینیمش که سوار بر اسب از خانه دور می‌شود. لحظه‌ای می‌ایستد تا دستکشی را روی دست مصنوعی طلایی‌اش بکشد. در تصویر درشت دستش، قطره‌ای روی دستکش می‌چکد. به آسمان نگاه می‌کند و ما از آسمان نگاهش می‌کنیم. فضا برای نخستین بار در کینگزلندینگ زمستانی است. این هم تهدیدی است برای تمام وستروس، هم مقصد او، وینترفل، را برای‌مان قطعی می‌کند، و هم جدا از این‌ها حسی از آرامش را، برای خودش و ما می‌سازد. حالا چندان مهم نیست که به مقصد می‌رسد یا نه، زنده می‌ماند یا نه، چیز قطعی این است که او برای نخستین بار تنهاست. مردی که زمانی نفرت‌انگیز بود، به اشاره‌ی دستش به جسم پسربچه‌ای برای ابد آسیب زد، و همین اندکی پیش داشت با نیزه به سوی ملکه‌ای می‌تاخت که مثلا در گروه خوب‌هاست، حالا، با آسیبی در جسم خودش آرام به راهی دیگر می‌رود. هیچ‌کس هیچ‌کجا در انتظارش نیست. اگرچه حتما به دیگرانی خواهد پیوست، اما این لحظه، این لکه‌ی برف، انگار انتهای راهی است که با نخستین سفر دوتایی‌اش آغاز شده بود. گواه پیوستنش به خصلت انسان بودن.

و در این جهان تخیلی محض، همه تبدیل می‌شوند به همین موجود مطلقا ملموس و زمینی. می‌شوند انسان در همه‌ی ابعادش. خوب و بد و فاسد و حسود و فریبکار و وفادار و متکبر و پلید و بی‌ترحم و مهربان