والریایی، زبانی از دنیای بازی تاج و تخت که ۱٫۲ میلیون نفر در حال یادگیری آن هستند

«دراکاریس»: این کلمه‌ای است که دنریس تارگرین به دروگون، اژدهای جوانش می‌گوید و به او دستور می‌دهد تا آتشِ خود را روی دشمنِ بی‌اعتقاد و دیر باور، بدمد و او را زنده زنده آتش بزند.

صحنۀ آتش زدنِ اربابِ برده‌های جنگیِ آستاپور در فصل سومِ سریال بازی تاج و تخت، یک لحظۀ تاریخی و اسطوره‌ای برای طرفدارانِ سریال بود و همینطور یک لحظۀ محوری در داستان.

دنریس تارگرین با بازی امیلیا کلارک، با معامله کردنِ یکی از اژدهایانِ خود، کنترلِ ۸۰۰۰ بردۀ جنگی را در دست گرفت. درحالیکه کرازنیس^[۱]، تاجرِ برده و اربابِ لشگرِ آنسالیدها، به او توهین می‌کند و تصور می‌کند که او زبانِ والریایی را نمی‌فهمد.

ولی در یک لحظۀ جذاب و خیره کننده، دنریس ناگهان خیلی سلیس به زبانِ والریایی صحبت می‌کند. او همۀ جملات را می‌فهمید و این که تا به حال با مترجم صحبت می‌کرد فقط یک حقّه و ترفند بود. «دراکاریس» به معنای «آتشِ اژدها» است و لحظاتی بعد کرازنیس برشته شد. بعد از آن دنریس به برده‌ها گفت: «Kesy tubi jemot dāervi tepan» یعنی : «من امروز آزادی را به شما می‌دهم».

ممکن است این جمله، قلمبه سلمبه و نامفهوم به نظر برسد ولی همۀ این جملات که به زبانِ والریایی (زبانی که گویش‌های مختلفی دارد و در قلمروهای مختلفی از دنیایِ بازی تاج و تخت از آن استفاده می‌شود) گفته می‌شوند، از نظرِ زبانی درست هستند.

این جملات، توسط یک متخصصِ زبان‌شناسی به نامِ دیوید جی. پیترسون نوشته شده است. او بیش از ۵۰ زبانِ ساختگی را که بیشترِ آن‌ها برای فیلم‌ها و سریال‌ها بوده ، ایجاد کرده است. او زبانِ والریایی را درست مثلِ یک زبانِ واقعی و از صفر، به طورِ کامل و همراه با قواعد و دستور زبان، ساخته است.

همۀ آن چیزی که او باید از روی آن‌ها این کار را انجام می‌داد، تعدادی کلمه و جمله بود که مارتین در کتابِ خود (نغمۀ یخ و آتش) که سریال از روی آن اقتباس شده است، آورده است. مثل «والار مورگولیس» (همه باید بمیرند) و «والار دوهاریس» (همه باید خدمت کنند).

برندۀ مسابقه

پیترسون یک زبانِ ساختگیِ دیگر را هم ایجاد کرده است که در سریالِ بازی تاج و تخت خیلی از آن شنیده‌ایم: زبانِ «دوتراکی». که توسط جیسون موموآ بازیگرِ نقشِ کال دروگو و قبیله‌اش صحبت می‌شود. پیترسون اول این زبان را برای شرکت در مسابقۀ آنلاینی که سازندگانِ سریال قبل از پخشِ فصلِ اوّل، برگزار کرده بودند، ایجاد کرده بود.

جیسون موموآ در نقش کال دروگو

پیترسون در یک مصاحبۀ تلفنی گفت:

«من به همراهِ خیلی از زبانشاناسانِ خوبِ دیگر در این مسابقه شرکت کردیم. مسابقه هیچ حداکثری برای میزانِ مطلبی که برای شرکت داده شدن در مسابقه باید ارائه می‌شد نداشت. وقتی من این را فهمیدم، تمام وقت در حال کار کردن روی طرحِ پیشنهادیم بودم. بعضی از روزها بیشتر از ۱۸ ساعت کار می‌کردم. در حدودِ یک ماه من بیشتر از ۳۰۰ صفحه مطلب آماده کرده بودم. شامل دستور زبان، قواعد، ترجمه‌ها و اصطلاحاتِ فرهنگی»

او برندۀ مسابقه شد و بعدها از او خواستند تا زبانِ والریایی را هم ایجاد کند. امروز زبانِ دوتراکی، حدود ۴۰۰۰ واژۀ رسمی دارد و زبانِ والریایی حدودِ ۲۰۰۰ واژه.

حتی دولینگو که یکی از نرم‌افزارهای محبوبِ آموزشِ آنلاینِ زبان است، زبان والریاییِ برین^[۲] (یک گویشِ اشرافی از زبانِ والریایی که توسطِ دنریس صحبت می‌شد) را در فهرستِ پیشنهاداتِ خود اضافه کرده است و تا این لحظه حدود ۱٫۲ میلیون نفر این دورۀ آموزشی را شروع کرده‌اند. یادگیریِ این زبان به ویژه در انگلستان خیلی محبوب است. بر طبقِ اطلاعاتِ دولینگو حدودِ ۱۰۰۰۰۰ نفر در انگلستان برای یادگیریِ این زبان ثبت نام کرده‌اند. یعنی بیشتر از متقاضیانِ یادگیریِ زبان‌های سنتی مثل ایرلندی و زبانِ گیلیکِ اسکاتلندی!

دنریس تارگرین که زبانِ مادریِ او والریاییِ برین است.

چطور یک زبان ایجاد می‌شود؟

چقدر زمان صرف می‌شود تا یک زبانِ کاربردیِ ساختگی طراحی شود؟ بر طبقِ گفته‌های پیترسون، حدود شش ماه تا یک سال برای رسیدن به یک دستور زبانِ کاربردی و اجرایی زمان لازم است. ولی سرعتِ ساختِ سریال یا فیلم، زمانِ خیلی کمتری را در اختیار او قرار می‌دهد.

با این حال، زمان تنها عاملِ مهم برای این موضوع نیست. پیترسون می‌گوید:

«مسئله‌ای که با یک زبان داریم این است که در واقع زبان یک موجودیتِ فیزیکی نیست. بنابراین از نظرِ تئوری، شما می‌توانید کلِ آن را در ذهنتان بسازید. ولی آیا همیشه آن را به خاطر خواهید داشت؟ آن چیزی که زمان بر است، انتخاب‌ها و تصمیم گیری‌ها و پس از آن نوشتنِ آن‌هاست به نحوی که در آینده بتوانید به آن‌ها دسترسی داشته باشید»

صحنه‌ای از سریالِ بازی تاج و تخت

با این وجود، همه چیز با دستور زبان شروع می‌شود. مسئله فقط این نیست که تصمیم بگیرید از چه آواهایی استفاده کنید بلکه آن‌ها باید به خوبی با هم ترکیب شوند و هجاها و کلماتِ مناسب را ایجاد کنند. پیترسون توضیح داده است:

«هنگامی که به آن اطلاعات رسیدید، می‌توانید به صورتِ دستی و یا با استفاده از برنامه، تعدادِ نامحدودی از ترکیب‌ها و کلماتِ مختلف را ایجاد کنید. شما می‌توانید همین کار را برای زبان انگلیسی هم انجام دهید. برای مثال، Blick می‌تواند یک واژۀ جدید باشد. تا به حال وجود نداشته ولی می‌تواند یک واژۀ خوبِ انگلیسی باشد.»

آموزش از راهِ دور

پیترسون برای اینکه به بازیگرانِ سریالِ بازی تاج و تخت در صحبت کردنِ صحیح به زبان والریایی و دوتراکی کمک کند، همۀ جملات را به صورتِ صوتی ضبط می‌کرد تا بازیگران الگویی برای تمرین داشته باشند. معمولاً روندِ کار به این صورت بود که قبل از همه، پیترسون متنِ کاملِ فیلمنامه را دریافت می‌کرد. اگرچه این اتفاق برای فصلِ هشتم و آخرِ سریال نیفتاد، احتمالاً به دلیلِ نیازِ شدیدِ سازندگانِ سریال به محرمانه ماندنِ فیلمنامه.

پیترسونِ زبان‌شناس، در بین بازیگرانِ سریال، یک بازیگرِ محبوب داشت. او می‌گوید:

«جیکوب اندرسون (بازیگرِ نقشِ کرمِ خاکستری)، بهترین بازیگری است که تا به حال در یک زبان ساختگی دیده‌ام. من کارهای مشابهِ زیادی داشته‌ام و هنوز هم او با اختلافِ بسیار زیادی بهترین است. من عاشقِ شنیدنِ صحبت کردنِ او هستم.»

جیکوب اندرسون، بازیگرِ نقش «کرم خاکستری» در سریال بازی تاج و تخت

زبان‌های ساختگی (ConLangs^[3])، با گسترشِ اینترنت، خیلی محبوب شده‌اند. چون به زبان آموزان روش‌های آسان‌تری را برای پیدا کردنِ همدیگر می‌دهند و بسترِ مناسبی برای گسترشِ دایرۀ واژگان ایجاد می‌کند.

درمیانِ شناخته شده‌ترین زبان‌های ساختگی می‌توان به زبان «کلینگان^[۴]» از مجموعۀ «پیشتازانِ فضا» اشاره کرد که باعثِ ایجادِ یک موج از سال ۱۹۹۰ شد و سازندۀ این زبان، مارک آکرند^[۵]، به طورِ منظم کلماتِ جدیدی را برای این زبان منتشر می‌کند. آموزشِ این زبان هم در دولینگو فراهم شده است و این زبان یکی از زبان‌هایی است که منابعِ آنلاینِ فراوانی برای آموزشِ آن در دسترس هست. همچنین باید به زبانِ «ناوی^[۶]» که در فیلمِ جذابِ آواتار، ۲۰۰۹، از آن استفاده می‌شد و زبانِ «الویش[۷]» در حماسۀ اربابِ حلقه‌های جی.آر.آر.تالکین اشاره کنیم.

دیوید. جِی. پیترسون، زبانشناس و سازندۀ زبان‌های والریایی و دوتراکی

اگرچه یادگیریِ یک زبانِ ساختگی ارزشِ کاربردیِ کمی دارد ولی این کار راهی را فراهم می‌کند تا مردم با احساساتشان ارتباط برقرار کنند و با افرادِ همفکر و هم‌سلیقه در ارتباط باشند. برطبقِ صحبت‌های پیترسون این کار مزایای دیگری هم دارد. او می‌گوید:

«یادگیریِ یک زبانِ ساختگی که هیچ کس به آن زبان صحبت نمی‌کند، درواقع هیچ کمکی نمی‌کند تا شما با فردِ دیگری ارتباط برقرار کنید. ولی این کار تواناییِ شما را برای یادگیریِ یک زبانِ دیگر تقویت می‌کند. شما همان قسمت از مغزتان را به کار گرفته‌اید و هرچه زبانِ بیشتری یاد بگیرید، یادگرفتنِ یک زبانِ دیگر برای شما ساده‌تر خواهد شد.»

[۱] Kraznys

[۲] High Valyrian

[۳] Constructed languages

[۴] Klingon

[۵] Mark Okrand

[۶] Na’vi

[۷] Elvish